Konrad do spółki z Hamletem, albo co jest z tą sztuką

Naszło mnie dziwne uczucie. Jakieś deja vu czy coś ?
Co prawda w 1968 r Kiedy Kazimierz Dejmek reżyserował Dziady w Teatrze Narodowym miałem 10 lat, a ponieważ moi rodzice nigdy na Dziadach nie byli, a co najwyżej na koncercie Jerzego Połomskiego, nie miałem skąd czerpać dobrych wzorców oburzenia. Nadrobiłem jednak te zaległości i kiedy przyszła pora, jednym tchem przeczytałem wszystkie części Dziadów.

Ba, należałem do tych szczęśliwców którzy obejrzeli Dziady w reżyserii Konrada Swiniarskiego w krakowskim Starym Teatrze. Boże, jakże myśmy tę sztukę przeżywali i ileż było dyskusji na polskim i poza nim w moim prowincjonalnym liceum. Można było równocześnie słuchać  Pink Floydów, Yes, King Krimson, oraz uwielbiać Dziady.
Poszedłem za ciosem i obejrzałem Hamleta z Sir Laurencem Olivierem, Inokientijem Smoktunowskim, i Janem Englertem w Teatrze TV. Dodatkowym smaczkiem tego telewizyjnego przedstawienia było to że reżyserem w 1974r był 

Gustaw Holoubek nomen omen Konrad-Gustaw z Dejmkowskich Dziadów z 1968r.
Dlaczego się tym wszystkim popisuję ?
Z powodu wypowiedzi przedstawicieli władzy którzy zabierają głos na temat Dziadów wystawianych obecnie na deskach krakowskiego Teatru Słowackiego.
Chodzi o najnowsze teatralne dzieło Mai Kleczewskiej w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego. Premiera sztuki odbyła się w 120-lecie prapremiery "Dziadów" w inscenizacji Stanisława Wyspiańskiego

Oto  świeża garść cytatów z Onetu:

"Odradzam organizację wyjść szkolnych na spektakl »Dziady« w Teatrze J. Słowackiego" — napisała w swoim stanowisku małopolska kurator oświaty Barbara Nowak

— Bardzo dziękuję pani kurator za reakcję — zwrócił się Przemysław Czarnek do Barbary Nowak. — Nie wolno siedzieć cicho i milczeć w obliczu właśnie deformowania piękna i bezczeszczenia sztuki

Z kolei Piotr Gliński zaznaczył, że "niepokoją go wszelkie działania, które są kontrowersyjne w sztuce i przekraczają granice tej akceptowalnej kontrowersji"

Na usta ciśnie mi się pytanie - czy cytowane osoby widziały chociaż  przedstawienie? A może nie muszą go oglądać ponieważ z racji funkcji wszystko wiedzą najlepiej.

Ponieważ widziałem kilka wersji tej sztuki czuję się upoważniony do wyrażenia własnego zdania
Czyżby obsadzenie aktorki w głównej roli (męskiej) tak uraziło uczucia patriotyczne, że trzeba dyskutować o granicach wolności sztuki?

Czyżby taka niejednoznaczność  naruszała te wszystkie normy określane ostatnio elegancko cnotami niewieścimi?
A po co to w ogóle?
W demokratycznym społeczeństwie widownia głosuje nogami i portfelami, bo przecież bilety do teatru nie są teraz najtańsze.

Totalna krytyka Dziadów spowodowała że jak twierdzi Dyrektor teatru - trzeba dostawiać przedstawienia wobec ogromnego wzrostu zainteresowania.

Smaczku całemu skandalowi dodaje fakt że w treści sztuki nie zmieniona żadnej wypowiadanej przez aktorów kwestii. Wszystko pochodzi od Wieszcza. A że Wieszcz był trochę prorokiem, to już nie nasza wina.

Eksperymenty szkodzą sztuce ? Tak ?  A mnie wydawało się, że ją wzbogacają i to one właśnie przesuwają tę granicę na rzeczy które sztuką nie są, a powinny.
Swoją drogą Andrzej Wajda miał kupę szczęścia, że na pomysł obsadzenia w roli Hamleta Teresy Budzisz Krzyżanowskiej ( też widziałem ) wpadł w 1989r.

Nie było wtedy tylu obrońców czci, uczuć i moralności. Na moralność socjalistyczną wszyscy mieli jak to się mówi- wywalone.

W tym to 1989 roku Teresa Budzisz-Krzyżanowska zagrała jedną ze swoich największych ról. Andrzej Wajda obsadził ją w tytułowej roli Szekspirowskiego Hamleta w Starym Teatrze w Krakowie. Spektakl nosił tytuł Hamlet IV, ponieważ była to czwarta inscenizacja tego dramatu Szekspira w karierze Wajdy. Przedstawienie toczyło się częściowo w teatralnej garderobie, a częściowo na właściwej scenie. Historia rozgrywała się w Danii z dramatu Szekspira i równocześnie w teatrze, który wystawia sztukę wielkiego Stradfordczyka. Budzisz-Krzyżanowska grała zarówno Hamleta, jak i aktora wcielającego się w jego postać.

                                                                           źródło telemagazyn.pl

Ówczesna prasa Kultura pisała  o tym w sposób następujący:
"Nie wiadomo, kiedy Budzisz-Krzyżanowska przeistacza się w Hamleta" - notowała Urszula Biełous. - "Po prostu wychodzi zza kulis w cielistym kostiumie i niedbałym ruchem zdejmuje kapelusz, zmienia kostium na inny i - dalej jest, działa, mówi, porusza się, sama, oddzielona od widowni, od aktorów także, jak ptak uwięziony w klatce. (...) Hamlet Krzyżanowskiej tyle czuje, tyle cierpi, tak wiele rozumie, że wydaje się - jakby był obdarzony stanem świadomości ponad wszystko, ponad wszystkimi. Kruchy i wrażliwy, agresywny i atakujący. Walczący zajadle na skutek swojej słabości, porażek i krzywd. Budzisz gra, zda się lekko bez wysiłku, bezbłędnie, tj. bez cienia fałszu. Jest to jej wielkie osiągnięcie aktorskie. (...) Hamlet prawdziwy, cichy refleksyjny - mimo bólu i agresji - tak jakby aktorka swą grą, swoim byciem, pisała esej na temat natury ludzkiej (...)" ("Kultura" 1989, nr 36).

I taka uwaga z tamtego okresu:
Aktorka "(...) nie była kobietą przebraną za mężczyznę, lecz wcieleniem dramatu i rozterek Hamleta, które przecież nie są od płci uzależnione (...) (Joanna Godlewska, "Najnowsza historia teatru polskiego", Wrocław 1999). *

Kiedyś  tam i to nie w odległej galaktyce, rząd wydał wojnę sztuce. Przegrał tę wojnę z kretesem.

Dlaczego jako naród nie uczymy się na cudzych błędach, co gorsza nie uczymy się nawet na własnych.

A to już jest par excellence sztuka.

* Na podstawie https://culture.pl/pl/tworca/teresa-budzisz-krzyzanowska